Zeg 't es!

In mijn opleiding mindful coachen van de Academie voor Open Bewustzijn heb ik kennisgemaakt met de drie boeddhistische persoonlijkheidstypen. Prachtig materiaal om een verdieping te maken op de primaire gevoelens: prettig, onprettig en neutraal, en de daarbij horende (stress)reacties: verlangend, afwerend of in verwarring. Ik word mezelf hierdoor bewuster van mijn innerlijke neiging tot reageren en tegelijkertijd dat ik ook alle reacties in mij heb, afhankelijk van mijn gevoelens. Na een korte, theoretische uitleg wil ik jullie graag meenemen in een persoonlijke ervaring. Waarbij ik een van de basisreacties herken en ook ervaar dat ik een keuze heb om dit weer los te laten.

De drie persoonlijkheidstypen worden in het boeddhisme traditioneel als hebzuchtig type, als afkerig type, en als verward type benoemd. In de opleiding wordt liever gesproken over het ja-type, het nee-type en het ik-weet-niet type omdat deze meer oordeel loos gebruikt kunnen worden. De drie persoonlijkheidstypen zijn als het ware de basisstructuur van onze identiteit. Je herkent wellicht ook de overlevingsinstincten erin waarin we vanuit veiligheid of onveiligheid reageren met vasthouden, afweren of vermijden. Deze basisstructuur of instincten verdwijnen nooit maar in de boeddhistische psychologie is men er wel van overtuigd dat ieder type kan transformeren tot zijn of haar echte kern.

Een week geleden ben ik een hele dag met mijn dochter van vier jaar op stap geweest. We zijn samen naar de kapper gegaan, samen geluncht in een restaurant en vervolgens gewinkeld. We hebben hier beide ontzettend van genoten. ’s Avonds merkte ik echter bij mezelf ook verdrietige en verwarrende emoties op. Ik voelde me de hele dag zo prettig dat er een sterk verlangen naar boven kwam om dit vast te willen houden. Ik wilde het gevoel van verbinding niet verliezen. Dit verlangen herken ik sterk in mezelf en leidt vaker tot een bepaald sentiment als ik iets los mag laten.

Vervolgens uit dit verlangen zich de dag erna tot een sterk gemis van mijn moeder. Dit gemis komt dan even als een zware deken over de dag van gisteren te liggen. Ik vind het dan zo oneerlijk dat ik nooit de mogelijkheid heb gehad om samen met mijn dochter en moeder op stap te gaan. Ik voel een brok in mijn keel en het verdriet zet zich letterlijk vast in mijn lichaam. Een diepe ademhaling helpt mij dan vervolgens om weer wat ruimte voor mezelf te creëren. Juist in deze ruimte voel ik de mogelijkheid om mijn reactie ook weer om te zetten. Te herkennen dat ik door mijn reactie het contact verlies met mijn vertrouwen en gevoelens van dankbaarheid. Zo liggen gevoelens van liefde en verbinding zo dichtbij gevoelens van angst om ook weer iets kwijt te raken of los te laten.

In bovenstaande ervaring herken ik duidelijk het ja-type. Het ja-type ontstaat vanuit veiligheid en wil het goede vasthouden en er actief naar grijpen. Daaruit kan een verlangen ontstaan en de behoefte tot meer, ook wel begeerte genoemd. Maar juist in dat verlangen verlies ik voor mijn gevoel het contact met de ervaring zelf. In de transformatie herkent het ja-type dit verlangen als uitdrukking van liefde in zichzelf en overvloed. Van daaruit ontstaat juist weer dankbaarheid, vreugde en liefde. In het boeddhisme wordt hierbij het beeld gebruikt van een koning: waardig, volledig en rijk. Ik vind het fascinerend hoe dit proces werkt en wellicht herken je het verlangen tot vasthouden ook wel bij jezelf.

Tijdens de opleidingsdag hebben we verschillende oefeningen gedaan om de basisreacties in onszelf te herkennen en hoe het voelt als je de stressreactie kunt transformeren. In een van de oefeningen stel je jezelf de vraag: als het ja-type het goede ziet, maar er niet aan hecht, dan ontstaat er … . Ik vul voor mezelf dan de woorden: dankbaarheid, liefde, vertrouwen en ruimte in. Ik ben benieuwd wat jij op de openstaande plek in zou vullen. Je kunt hierbij als experiment jouw ogen sluiten en de zin hardop opzeggen. Welke woorden komen bij jou naar boven?